Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Dit is de eerste dag dat de hel losbarst aan Bruggenhoofd Gent.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw Scheldestelling, oa TPG.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Maandag 20 mei 1940

Situatie op de ochtend van 20 mei 1940 uit België - Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Ministerie van Buitenlandse zaken (1941). - p49.

Achttiendaagse Veldtocht algemeen. De Duitse troepen zijn in Frankrijk al bijna weten op te rukken tot Abbeville. De toestand is zorgwekkend en vrij hopeloos. Koning Leopold III maakt naar de Britse legerleiding zijn zorgen bekend in verband met de toestand van het Franse leger. Deze troepen zijn totaal uitgeput en niet meer in staat degelijke weerstand te bieden tegen de Duitse aanvallers.

De Britse Generaal Gort maakt ook al vrij snel bekend verder te zullen terugtrekken en de stellingen op de Schelde in uiterste te zullen proberen behouden tot de nacht van 22 op 23 mei 1940. Daarna zouden zij terugtrekken tot achter de Leie en wordt van de Belgen verwacht hun stellingen langs de Leie verder uit te rekken tot net voor Menen. Dit was letterlijk het omgekeerde antwoord dan wat de Belgen hoopten. Ze worden steeds zowel door de Britten als de Fransen meer en meer aan hun lot overgelaten en zelfs omgekeerd in de plaats van ingezet voor de verdediging van hun eigen land, verwacht zich extreem in te zetten om de Franse en Britse terugtocht in te dekken.

Aan het Belgische Front worden twee Duitse groeperingen teruggevonden die zich beiden op de Scheldestelling zullen storten. Er is enerzijds het 6e Duitse Leger met in deze regio vooral de 56e ID die letterlijk extra vrij is gekomen door de vroeger dan verwachte val van Nederland. Het 18e Duitse Leger met vooral de 30e ID staat ondertussen meer zuidelijk klaar om de strijd om de Schelde te starten. De scheiding van deze beide legers is ongeveer te zoeken rond Deinze.

Bruggenhoofd Gent tussen Kwatrecht en rand Betsberg Oosterzele.

Detail van de opstelling van de Belgische troepen in de zone tussen Schelde en Gijzenzele. rond dezelfde periode. (De Historiek van het 5e Linie Regiment - 1992 p211)

Opstelling van de 6e Linie

• 3e Bat: Gijzenzelestraat tot grens met Kwatrecht.
  • 9e Comp sluit aan bij de 3e Comp van de 5e Linie
  • Dan volgt de 10e en de 11e Comp.
• 2e Bat: Gijzenzelestraat tot rand Betsberg

De stellingen van de 6e en 28e Linie kregen artilleriesteun van de 2e Groep van het 2e Regiment Artillerie.

28e Linie 3e Bat (tijdelijk toegevoegd aan 6e Linie)

• 3e Bat: in reserve te Landskouter en Gontrode.

Opstelling van de 28e Linie

• 1e en 2e Bat: in reserve te Lemberge.

Opstelling van het 2e Artillerieregiment

Het 2e Artillerieregiment Groepen 1 en 4 zouden worden opgesteld ter hoogte van Melle Caritas. Zij zouden bijkomende artilleriesteun dienen te leveren aan de ganse 2e ID aan Bruggenhoofd Gent.

• Er bevindt zich een batterij van de 2e Artillerie in het park van het kasteel te Melle (langs Brusselsesteenweg, huidige domein De Potter).
• Een tweede batterij wordt opgesteld bij kasteel Mijleke te Merelbeke op de hoek van Roskamstraat en Lembergsesteenweg (heden woonst Marc Coucke).

Opstelling Eskadron Cyclisten van de 2e ID

Ook het Escadron Cyclisten van de 2e ID en de bijhorende T13 tanks van zowel dit Eskadron Cyclisten van de 2e ID en de 10e ID zouden in reserve gehouden worden achter de fronten bezet door 5e en 6e Linie. Er stond ook al telkens een T13 van het Escadron Cyclisten van de 2e ID bij elk van de voorposten te Oosterzele.

Qua Genie-eenheden kregen de troepen van de 2e Infanteriedivisie deze diensten aangeboden door 12d Bataljon Genie.

01:00

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Een kolonne Ardeense Jagers meldt zich nog aan het bruggenhoofd met een gevangengenomen Duitse officier.

02:00

Aan de Dender - Gijzegem. Het Duitse 171 IR trekt te Gijzegem over de noodbrug over de Dender. Het 1e Bataljon krijgt als opdracht via Lede, Vlierzele en Bavegem door te stoten tot de Veldstraat aan de noordoostgrens van Oosterzele. Van daar af moeten zij rechtdoor doorstoten naar de wijk "Quadbeke". Hun 2e Bataljon moet dan afbuigen in de richting van Landskouter.

03:00

Bruggenhoofd Gent - Bottelare. Het hoofdkwartier van de 7e Linie wordt te Bottelare gevestigd in villa Bois St Anne.

Links: Postkaart Villa Bois Saint Anne te Bottelare (Foto: Replica) - Rechts: Zicht op Bottelare Koningin Astridlaan met links de respectievelijke villa (Google Streetview). We bevinden ons eigenlijk zeer kort achter de achterlijn van Bruggenhoofd Gent nabij de bunker B29.

Het 2e Bataljon van de 7e Linie ontvangt in het antitankcentrum een beperkte zending munitie. Vijventwintig handgranaten per bunker voor een viertal bunkers, namelijk B28 tot B31. Dit zijn de vier achterliniebunkers tussen de Groenstraat en de Poelstraat.

03:30

Erondegem. Een groep Duitse verkenners van de AA25 die te Erondegem op Halfbunder een korte rust had genomen, vertrekt met een verkenningsopdracht richting Nederzwalm. De bedoeling is de situatie langs de Schelde te verkennen meer naar de westelijke kant.

De rit gaat over Ottergem, Vlekkem, Vlierzele en Letterhoutem. Te Sint Lievens Houtem dienen ze voorbij enkele in de weg geslagen kraters te geraken die reeds aangericht zijn door eerdere explosies langs de weg 2 dagen voordien. Vanaf Oombergen waar ook een kratier in de weg is geslagen, volgen ze de weg Aalst - Oudenaarde. Langs de weg spotten ze nog langs de weg uitgeschakelde en vernielde Britse pantservoertuigen die hun doortrekken richting Oudenaarde niet overleefden en door de Deutsche Luftwaffe uit de lucht werden uitgeschakeld. Nabij Munkzwalm worden ook nog de brokstukken van een neergehaalde Duitse bommenwerper in de velden gespot. Deze lag hier al van dag 1 en werd neergehaald op 10 mei 1940.

04:00

Schellebelle. De eerste berichten lopen binnen van Duitse patrouilles te Schellebelle en Wetteren. Het zouden Duitse verkenners betreffen die allicht proberen inlichtingen in te winnen over de Belgische activiteit in de buurt.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Door het niet ontvangen van het nodige voedsel voor de troepen, wordt te Gijzenzele de plaatselijke bakkerij opengemaakt. Enkele soldaten met kennis van de bakkerstiel, bakken met de aanwezige achtergelaten materialen, brood voor de Belgische troepen.

Links: Foto van de bakkerij Van de Vijver in Gijzenzele voor de meidagen '40 (Foto: Collectie Willy Van De Vijver) - Rechts: Dezelfde locatie heden ten dage nabij de hoek van Kerkstraat en Kraaienveldstraat, nabij bunker A36 dus (Foto: Google Streetview)

04:30

Aan de Dender - Lebbeke. Het Duitse commando van de 56e ID, op dat moment nog altijd aan de oostkant van de Dender te Lebbeke gepositioneerd, wacht op nader bericht van Oberst Wolff van het Duitse 192e IR. Dit Infanterieregiment is op dat ogenblik nog altijd voor hen totaal vermist. In praktijk bevond zich een gedeelte nabij Wanzele en een ander deel was de vorige avond nog in Gijzegem de Dender overgestoken.

05:00

Bruggenhoofd Gent - Munte. De 5e Genie eindigt haar taak om een aantal dikke bomen te vellen die het uitzicht van bunker Mu9 versperren.

Bruggenhoofd Gent - Bottelare. Bij de 7e Linie is, in het nachtelijk duister, per ongeluk in paniek een koe doodgeschoten.

Uitzonderlijke foto en te mooi om niet te gebruiken is deze van Duitse soldaten op weg naar stellingen in de buurt van de Schelde die vanaf de grond een geallieerd vliegtuig volgen dat betrokken is bij een luchtgevecht. Verdere details over waar en hoe ontbreken jammer genoeg tot op heden. (Foto: Replica)

Bruggenhoofd Gent - Semmerzake. Vóór de stellingen van de 2e Jagers te Voet heeft de 5e Genie mijnenvelden aangelegd. Door laattijdige aankomst is deze taak wel maar gedeeltelijk uitgevoerd geraakt.

05:30

Over de Dender. Het 2e Bat van het Duitse 234e IR en de 4e Groep van het 156e Artillerieregiment bevinden zich op dat moment op de weg tussen Hofstade en Lede. Zij moeten via Oordegem doortrekken richting Zwijnaarde.

Het Duitse 171e IR en de 1e en 3e Groep van het 156e Artillerieregiment zijn op weg van Gijzegem naar Lede. Zij moeten doortrekken op Bavegem en zo richting Gavere trekken.

Lede. Het Duitse 234e en 171e IR worden in het vervolgtocht zwaar vertraagt omdat ze te Leden elkaar dienen te kruisen qua marsroute. Alles wordt nog altijd zeer optimistisch ingepland alsof het over de bunkerlijn doorstoten een kwestie zal zijn van enkele uren.

06:00

Lede. Beide Duitse regimenten kruisen elkaar in Lede en dit veroorzaakt heel wat gepalaver en vertraging.

De regio van Lede zal gedurende de gevechten om bruggenhoofd Gent ook voor de Duitsers een algemeen verzamelpunt en doorstuurpunt zijn van goederen voor de meer bij de frontlijn gelegen troepen. Ook de "Feldpostambt 156" was te Lede gevestigd. Wel werd de vlotte werking hier zwaar gestoord door het feit dat alle post eerst terug naar Antwerpen diende te geraken om ze daar te sorteren voor verdere verzending.

Eenmaal de strijd zou aanvatten zou de "Gefangenensammelstelle" (verzamelplaats van gevangenen) te Oordegem worden gevestigd. De "Sammelstelle für Beute und Gerät" (verzamelplaats van oorlogsbuit, herbruikbare militaire middelen) werd te Bavegem gevestigd. In die buurt bevond zich ook de "Munition Ausgabestelle" (verdeelpunt van munitie voor de troepen aan het front). De "Veterinär Kompanie" (verzorging van de dieren, dus vooral paarden) werd te Westrem ingericht.

Bruggenhoofd Gent - Schelderode. In deze regio is de 11e Artillerie die als steun dient bij de 5e Infanteriedivisie nog volop bezig goede opstellocaties te zoeken. De sfeer tussen Belgische troepen en de burgerbevolking is er zeker niet goed. Nadat er een incident was geweest in de buurt van Baaigem waarbij men het vermoeden had dat een burger op Belgische soldaten had geschoten, wordt de burgerbevolking meegedeeld dat zij binnen de 24 uur het strijdtoneel dienen te verlaten. De uitwerking van het bevel was zeker niet optimaal omdat in de zone van Munte en Moortsele bij de 4e Infanteriedivisie dit bevel niet wordt gegeven.

06:30

Aan de Schelde - Wetteren. De eerste berichten komen op het Duitse commando binnen van het vermiste Duitse 192e IR. Dit infanterieregiment moest ondertussen ergens in de buurt van Wetteren zijn, indien zij op gewoon schema zaten. Het regiment heeft er meer dan anderhalf uur over gedaan om van Wichelen op te rukken tot Wetteren - Jabeke, en zal na het aankomen van de zware wapens meteen proberen door te stoten langs de weg Dendermonde - Wetteren - Gent, om zo aan te sluiten bij de kop van de gevechtszone komende parallel met de Schelde. Hun commandant Oberst Wolff blijkt zich dan ook niets aan te trekken van de gekregen orders om als reserveregiment op de achtergrond te blijven.

07:00

Kanaal Gent - Terneuzen. Ook meer noordelijk van de stellingen van Bruggenhoofd Gent, langs het kanaal Gent-Terneuzen vreest men vrij snel contacten met Duitse troepen. In de loop van de dag zullen ook hier over het kanaal Gent - Terneuzen alle bruggen worden opgeblazen.

Bruggenhoofd Gent - Betsberg en Oosterzele. Er hing grondnevel boven de Betsberg. In de verte hoorde men met tussenpozen geweervuur en knallen van 47mm geschut.

07:45

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke. Duitse motorrijders zijn zich komen opstellen ter observatie in het dorp.

07:50

Bruggenhoofd Gent - Voorposten Massemen en Westrem. De Belgen aan de voorpost op Massemen - Strop (P1) zitten zeer goed gecamoufleerd en zijn hierdoor voor de vijand amper te spotten. Komende vanuit de richting van Oordegem naderen Duitse wielrijders. In eerste instantie laten de Belgen deze vrij kort naderen zonder enig schot te lossen en ook blijken de Duitsers geen Belgische hindernis te spotten. Op het moment dat ze volop in het vuurbereik zitten ter hoogte van de grens van Massemen en Oordegem (aan de Molenbeek) breekt de hel los en ontvangen de naderende Duitse cyclisten de volle laag van Belgisch geschut afkomstig van de verdoken opgestelde T13-tank en de geweren en FM-mitrailleurs van de Belgen. Er vallen al meteen enkele doden bij de Duitse cyclisten. De cyclisten laten hun fietsen hals over kop liggen op de steenweg en duiken aan beide zijdes van de weg in de grachten om zich te proberen verschansen. Al heel snel ontvangen ook de Belgen Duits tegenvuur. In eerste instantie is dit geweervuur maar dit gaat al snel over in Duits mitrailleurvuur. Als reactie proberen de Duitsers verscholen in de grachten in boogvorm de Belgische voorpost aan het Strop te omsingelen. Doordat ze dit ook proberen via de velden richting Westrem komen deze Duitse troepen ook in het zicht van de nabijgelegen 2e voorpost te Westrem die op dat moment enkel het gevecht hoorden maar er nog geen deel van uitmaakten. Ook zij openen op dat moment met hun FM-mitrailleurvuur de Brusselsesteenweg. De Duitse wielrijders krijgen ondertussen ook al steun van de mee oprukkende 14e Panzer Jäger Compagnie, die de Belgen begint te bestoken met 3,7cm-pantserafweerkanonnen (PAK 36). Dit maakt dat het voor de aanwezige T13-tank en de beperkte Belgische pelotons cyclisten zeer riskant begint te worden deze positie aan het Strop te Massemenen en de voorpost te Westrem te proberen bewaren. Het vuur dat de Belgen in retour ontvangen begint letterlijk uit verschillende richtingen te komen en geleidelijk aan wordt van de beide Belgische voorposten stapsgewijs achteruit getrokken en teruggetrokken op de spoorwegviaduct van Kwatrecht. Op die manier wordt het vuurcontact met de Duitsers geleidelijk aan afgebroken en de Belgische eenheden weten zonder veel problemen en zonder het lijden van verliezen hun stellingen nabij het spoorwegviaduct van Kwatrecht opnieuw te bereiken. De Duitse troepen stoppen voorlopig alvast ook hun opmars via de Brusselsesteenweg door dit contact met de Belgen.

Westrem. Westrem wordt bereikt en het 3e Duitse Bataljon van het 234e IR buigt af naar Gijzenzele. Zij worden echter vrij snel zwaar onder vuur genomen vanuit bunkers en veldstellingen. De Duitse troepen zijn zich bewust van het probleem dat ze de laatste dagen vrij snel zijn opgetrokken zonder dat hun zwaarder materieel kon volgen. Hierdoor staan zij praktisch enkel met wat lichte artillerie voor een zware bunkerlinie die zij moeten zien te doorbreken.

Omwille van de hevige weerstand die het 3e Bataljon van het Duitse 234e IR ondervindt, buigt het 2e Bataljon af in de richting van het Bourgondisch Kruis, richting Kwatrecht.

Massemen. Massemen zou op dit ogenblik nog deels bezet worden door Belgische troepen. Vermoedelijk in kleinere veldstellingen.

08:00

Nederzwalm. De verkenners van AA25 zijn aangekomen waar ooit de Scheldebrug was van Nederzwalm. Deze bleek echter ook al opgeblazen in de Schelde te liggen. Wanneer de verkenners er worden gespot vliegen al meteen de eerste kogels rond hun oren van Belgische troepen die aan de andere oever van de Schelde opgesteld liggen.

De Duitse groep verkenners van de AA25 blijkt terecht gekomen in de spits van de Duitse 30e ID. Ze horen zowel uit de richting van Kwatrecht oorlogsgebulder als van de kant van Oudenaarde. Er is onheil te verwachten. Ze krijgen van hun leiding de opdracht door te trekken naar de streek van Baaigem - Semmerzake. Daar moeten ze proberen de bruggen over de Schelde te Eke en Gavere te bezetten. Zo moeten zo verhinderen dat deze alsnog zouden opgeblazen worden. Deze zouden op dat moment volgens eerdere berichten nog intact moeten zijn op dat moment.

Vanaf hier trekt de Duitse verkenningseenheid AA25 verder via Paulatem en Beerlegem in de richting van Dikkelvenne. Te Dikkelvenne stoten ze op verlaten Belgische veldstellingen. Dit was ooit een voorpost op Bruggenhoofd Gent bij Semmerzake en Gavere.

In de richting van Baaigem hadden de eenheden van de 5e Jagers te Voet eveneens een aantal voorposten uitgezet. Dit was alvast zo nabij de wijk Groothulle (langs Baaigemstraat) en ter hoogte van het kruispunt "Den Hert" te Baaigem (kruispunt zuidelijk van Muntekouter tussen Hundelgemsesteenweg en Baaigemstraat).

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. In de vroege ochtend doet pastoor Callebaut nog snel een korte begrafenisdienst voor Jan Baptist Bracke, woonachtig op de Kwatrechtsteenweg, die de zaterdag voordien was overleden. Na de dienst werd de overledene door middel van een kruiwagen en met de hulp van de knecht van boer Blomme naar het kerkhof van Kwatrecht gereden. Daar werd de lijkkist ter controle door Belgische soldaten geopend om na te gaan dat het niet over spionage ging. De kist werd daarna om ze nog degelijk gesloten te krijgen dichtgebonden met touwen.

Rond hetzelfde moment rijdt op de Kwatrechtsteenweg een auto op een mijn.

08:30

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele en Scheldewindeke. Kleine gemotoriseerde Duitse eenheden bestaande uit lichte pantserwagens en motoren, komende van Oosterzele, vallen de Belgische voorposten te Oosterzele en Scheldewindeke aan.

Twee motoren met zijspan rijden de Geraardsbergsesteenweg af richting Scheldewindeke (Geraardsbergsestweenweg - Keiberg - Dorp - Windekekouter) en rijden hierdoor recht op de voorpost aan de Pelgrim af. Via zijwegen (allicht via Hettingen - Hoeksken nog meer zuidelijk) weten ze zowel de voorpost aan de Vinkemolen als deze aan de Pelgrim te ontwijken. Ze stoten daardoor echter eerst op de oude voorpost op het dorpsplein te Scheldewindeke en maken bij het zien van de Belgen zo snel ze kunnen rechtsomkeert. Na dit uiterst korte contact met de Belgische voorpost op Scheldewindeke dorp moeten ze praktisch via dezelfde weg zijn teruggereden want ook bij hun terugtocht weten ze de 2 andere voorposten al dan niet doelbewust te vermijden.

Iets later komen opnieuw twee Duitse motoren met zijspan uit de richting van de Keiberg op de voorposten afgereden. De Duitse motorrijders roepen en wuiven zelfs nog naar enkele meisjes die aan de poort van een huis op het dorp hen in het oog hielden. De Duitse soldaten bemerken zelfs niet dat er op de hoek van het toenmalige café "Het Oud Gemeentehuis" een Belgische soldaat staat die zich probeert niet te doen opvallen voor de voorbijrijdende Duitsers. De motoren rijden voorbij de kerk en verdwijnen achter de hoek. Echter zeer kort daarna hebben ze rechtsomkeer gemaakt en rijden opnieuw voorbij de kerk voorbij, in omgekeerde richting. Op het ogenblik dat ze deze keer voorbij het gemeentehuis rijden, rijdt de tweede motor op een Belgische landmijn. Door de hevige knal belandt één van de twee gesneuvelde Duitse soldaten in de dakgoot van het gemeentehuis. De eerste motor geeft meteen plankgas en verdwijnt uit het zicht.

08:40.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele en Scheldewindeke. Te Scheldewindeke aan de Pelgrim (De Spiegel) naderen een achttal Duitse motoren met sidecar de voorpost.

Ook de voorpost op het dorp te Scheldewindeke wordt ondertussen zwaar beschoten.

09:00

Aan de Schelde tussen Oudenaarde en Petegem

Allicht deels omdat de Duitsers van het 30e ID vreesden voor nieuwe contacten met Ardeense Jagers, en ook de uitrusting van deze Jagers te Voet vrij gelijkend was, wordt allicht geopteerd om de strijd eerder aan te gaan aan het front iets zuidelijker naar Ouderaarde toe, hetwelke werd verdedigd door de Britse 44e ID.

Wel komt de ganse regio de ganse voormiddag en namiddag onder bij momenten hevig Duits artillerievuur te liggen, zowel in de zones verdedigd door de Belgen als deze verdedigd door de Britten.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De Duitse troepen van het 234 Infanterieregiment hadden opdracht gekregen meer verspreid het front te benaderen tussen Vantegem Molen en de Brusselsesteenweg. Het 2e Bataljon van het Duitse 234e IR krijgt opdracht zo snel mogelijk door te stoten langs de Brusselsesteenweg, naar het centrum van Kwatrecht.

Duitse Infanteristen (Foto: Replica)

De verkenners van het Eskadron Cyclisten van de 2e ID die eerder al Duits contact hadden gemaakt nabij het Strop te Massemen en te Westrem, krijgen de opdracht van de commandant van het 3e Bataljon van de 5e Linie toch nog opnieuw proberen stelling te nemen meer vooruitgeschoven op de Brusselsesteenweg, nabij het Bourgondisch Kruis. Zij keren dan ook beperkt in die richting terug.

Rond ditzelfde uur vliegen echter de eerste kleinere obussen door het dak van de toren van de kerk te Kwatrecht. De kerk zou het bij beschietingen deze dag nog zeer zwaar te verduren krijgen. Ze onderging beschietingen langs de voorzijde afkomstig van Belgische artillerie en langs de achterzijde en het koor van Duitse zijde.

Links boven: De zwaar beschadigde kerk van Kwatrecht zoals ze achter bleef na 3 dagen van strijd. Merk ook op hoe zwaar beschadigd en doorschoten de betonnen platen waren onderaan de foto. (Foto: Replica) - Rechts boven: ongeveer hetzelfde zicht dat je verkrijgt vanaf de kleinere weg parallel met de steenweg, "Biezen" genaamd. Onderaan: een actuele foto van de kerk. Alle bleke rode stenen zijn herstellingen. Het zijn er heel wat.

Situatie ten zuiden van Bruggenhoofd Gent tussen Gavere en Oudenaarde (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

In de voormiddag.

Bruggenhoofd Gent - Moortsele. Adjudant van de 4e Genie legt met zijn groep nog eens 30 mijnen op de secundaire wegen tussen Oosterzele en Scheldewindeke. Ook onder de spoorlijn worden nog eens 11 mijnen gelegd. Deze mijnenvelden werden voorlopig nog gemerkt met een klein Belgisch vlaggetje.

09:20

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Vanop de kerktoren ziet wachtmeester Bracht een tweehonderdtal Duitse soldaten dichterbij komen.

Het 2e Bataljon van het 234e Infanterieregiment probeert door te stoten tussen de Brusselsesteenweg en de nieuwe spoorlijn (lijn Oostende - Brussel). Bij deze aanval krijgt het 3e Bat van de 5e Linie het heel lastig. Er gaat vrij direct terrein verloren in de zone die op dat moment hoofdzakelijk wordt verdedigd door de 9e Comp van de 5e Linie. Er gaan een aantal Belgische mitrailleurposten ten velde en een aantal bunkers vrij direct verloren. Qua bunkers spreken we sowieso over de 2 bunkers nabij het Bourgondisch kruis (A45 en A46). Ook de zware bunker S8 op de steenweg blijkt niet houdbaar voor de belgen en wordt door de Belgische troepen verlaten met achterlating van een mitrailleur. Het 47 mm kanon diende sowieso achtergelaten te worden gezien dit een vast opgestelde C47 betrof.

Ook de opnieuw naar voor gestuurde verkenners van het Eskadron Cyclisten van de 2e ID dienen hun opnieuw naar voor trekken reeds nabij de kerk van Kwatrecht te stoppen omdat ze zelf blijkbaar met allicht eerder door de Duitsers veroverd Belgisch C47 geschut onder vuur worden genomen.

Bruggenhoofd Gent - Voorposten te Oosterzele en Scheldewindeke. Kolonel Godeau geeft opdracht na al de vorige incidenten de voorposten te Oosterzele en Scheldewindeke bezet door Pelotons van de 11e Linie op te geven. De Belgische soldaten dienen terug te trekken naar Bruggenhoofd Gent. De twee T13-tanks die bij de voorpost te Scheldewindeke waren opgesteld hebben zich een vierhonderdtal meter teruggetrokken in de dreef te Oosterzele. Dit is de kleinere weg westelijk van de Spiegel.

Enkel de voorpost op de Vinkemolen worden voorlopig nog behouden.

09:30

Bruggenhoofd Gent - Voorposten te Oosterzele en Scheldewindeke. Na het vernemen dat een uurtje geleden een Duitse motor op een mijn had gereden, rijdt een Belgische motor met sidecar deel uitmakend van het Eskadron Cyclisten van de 2e ID naar de plaats des onheils. De 2 soldaten vinden er de eerder gemelde gesneuvelde Duitsers en motor terug. De wapens van de twee gesneuvelde Duitsers worden meegenomen naar de commandopost van de 6e Linie.

09:50

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De infanteristen van het Duitse 192e IR rukken op tussen de Schelde en het oude munitiepark te Kwatrecht. Ze ondervinden echter al vrij snel zulks zwaar artillerie- en flankeringsvuur uit omliggende bunkers dat zij al snel uitwijken en terugtrekken op de westkant van Massemen (tussen Massemen dorp en het Bourgondisch Kruis). Hier beginnen ze zich massaal in te graven. De Duitsers van de 192e IR vermoeden dat het Belgisch Artilleriegeschut uit de richting van de waterbekkens komt nabij Melle - Kalverhage. Dit is de reden dat hij hen snel wil laten doortrekken in die richting om deze uit te schakelen.

Situatieschets van de eerste Duitse aanvallen op Kwatrecht in de ochtend van 20 mei 1940 (De Historiek van het 5e Linie Regiment - 1992 - p214)

Totaalschets van de hierop volgende totaalaanval op TPG in de ochtend van 20 mei 1940 in de zone Kwatrecht tot de rand van Betsberg. Wel klopt op deze schets de plaatsing van de 5e Linie niet. De 10e Comp lag tegen de Schelde. De 11e Comp tegen de spoorlijn Oostende Brussel, de 9e Comp tussen beiden in (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

10:00

Gent. Nogmaals wordt de nadruk gelegd op het risico de heden ondermijnde bruggen in het centrum op te blazen. Dit zou een groot risico betekenen voor de nog aanwezige bevolking. Alsook zouden een aantal ziekenhuizen hierdoor totaal onbereikbaar worden.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. De 1e groep van de 8e Artillerie legt te Oosterzele een vuurgordijn op vraag van de bezetters van de voorposten, die ondertussen verlaten waren. Voorlopig was enkel de voorpost op het dorp te Oosterzele nog bezet door een Peloton van de 11e Linie (nabij Vinkemolen)

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De Duitse aanvallers melden naar hun hoofdkwartier dat zij te Kwatrecht blok worden gezet en voorlopig geen nieuwe terreinwinst meer weten te maken. Voor Kwatrecht wil dit zeggen dat een gedeelte vooruitgeschoven op Bruggenhoofd Gent is veroverd tot hoogte van het kerkhof van Kwatrecht. Te Gijzenzele zijn er geen Belgische posities verloren gegaan.

Samen met de Duitse aanval op Kwatrecht is het Belgische 2e Artilerieregiment begonnen met praktisch doorlopende beschietingen van de Duitse stellingen te Kwatrecht. Deze zullen letterlijk de ganse dag aanhouden. Er is over de ganse aanvalszone sprake van zeer effectief werkend Belgisch artillerievuur. Van Duitse kant probeert men de herkomst van de artillerie-inslagen te spotten omdat deze zware tol eist bij de Duitse aanvallers. Men vermoedt Belgische artillerie nabij de (Grote) Elsdries te Melle en de buurt van Caritas. Ook de zone tussen Landskouter en Lemberge is aangeduid als verdacht. Wat men aanduidde als Elsdries bleek in werkelijkheid het kasteel van De Potter in Melle te zijn langs de Brusselsesteenweg.

De Duitse troepen proberen voorlopig de posities dat ze hebben te behouden.

• Oberst Kratz heeft zijn commandopost nabij het kruispunt "Het Strop" te Massemen.
• De troepen van het 234e IR graven zich in op de Herdershoek te Massemen.
• Het 3e Bataljon van de 192e IR blijft in reserve nabij het gehucht Poepelboom op Massemen. Dit gehucht was te zoeken aan de velden tussen Varekouter en Loweestraat, oostelijk van de Massemsesteenweg dus, wat effectief gelegen blijkt tussen Oordegem en Massemen. Ook heeft Oberst Wolf allicht hier op dat moment ergens zijn commandopost.
• De 10e Compagnie van de 192e IR zal heel binnenkort de opdracht krijgen opnieuw proberen door te stoten parallel met de spoorlijn richting Kwatrecht en daar alvast enkele vervelende bunkers kortbij deze spoorlijn uit te schakelen (bunkers A43, Av16 en mogelijks ook Av15 en A42 op het voormalige munitiepark).

Bunker D22 in de spoorwegviaduct te Kwatrecht. In de bunker onder het viaduct was op dat moment een Maxim-mitrailleur opgesteld. Tegen de bunker aansluitend was met zandzakken een verdere verschansing opgetrokken. Hier was nogmaals een lichtere FM-mitrailleur opgesteld. De brug zelf die in theorie kon gebarricadeerd worden met een systeem van schotbalken, was zeker niet op die manier versperd. Er was een barricade over de weg opgetrokken met allerhande materiaal om de doorgang dicht te maken. Tegen de huizen iets meer voor de viaduct stond een T13-tank opgesteld. Een 2e reserve T13 tank stond meer achteruit achter de viaduct richting Melle. Ook werd de verhoogte berm van de spoorweg aan beide zijdes gebruikt om via die hogere positie te kunnen vuren op eventueel in het zicht komende vijandelijke eenheden.

10:20

Bruggenhoofd Gent - Voorposten Scheldewindeke en Oosterzele Dorp. De bevelhebber van de Compagnie C47 T13 van de 4e ID die 2 T13' tanks had voorzien nabij de voorposten, dienden hun tanks opnieuw korterbij de voorposten te posteren. Deze waren op dat moment meer achteruit getrokken om niet meteen in het zicht te staan.

10:30

Bruggenhoofd Gent - Voorposten Scheldewindeke en Oosterzele Dorp. De Belgische Luitenant Henderickx van de 7e Linie komt rond dit uur aan op de ondertussen verlaten voorpost op Scheldewindeke dorp (P3). Men stelt onmiddellijk de wapens op en weet ondertussen eigenlijk niets van de teruggekeerde Belgische soldaten van de 11e Linie. Hij wacht in feite op hun terugkomst.

Bruggenhoofd Gent - Schelderode. Bij de 5e Batterij van de 8e Artillerie meldt zich nog totaal onverwacht Adjudant Stroobants met een artilleriestuk dat nog was achtergelaten in Neder Over Heembeek. De paarden zijn totaal uitgeput en allicht heeft hij steeds vlak voor de neus van de oprukkende Duitsers doorgetrokken om Bruggenhoofd Gent alsnog te bereiken.

10:35

Dikkelvenne. De 2e Jagers te Voet signaleren gemotoriseerde vijandelijke elementen op de baan Dikkelvenne - Gavere. Men vreest ook dat hier de hel gaat losbarsten.

De Duitse verkenners van AA25 geven naar hun commando door dat er op een verdedigingslijn rand Gavere volgens hun Ardeense Jagers gepositioneerd liggen. De Duitse verkenners hebben zich echter miskeken op de uniformen van de Jagers te Voet die vrij sterk gelijkend zijn met deze van de Ardeense Jagers.

Zij geven ook het bericht door dat de brug te Eke bezet is door Belgische troepen. Geregeld worden Duitse voertuigen die te dicht bij de brug komen bestookt door hevig Belgisch artillerievuur.

De verkenningseenheid AA25 meldt hevige Belgische weerstand op de lijn Heedwijk - Baaigem - Hukkelgem (allen niet toevalling zuidelijk van een aantal Belgische voorposten). De verkenningseenheid begint zich in deze zone wat uit te spreiden en elk neemt een deel van de contactzone onder zijn toezicht:

• Reiter-Schwadron bij AA25 = De ruitergroep bij de verkenningseenheid stelt zich op ten zuiden van Baaigem
• Radfahrer Schwadron 156 = Een groep cyclisten stelt zich op nabij de wijk Hukkelgem bij Dikkelvenne.
• Radfahrer Schwadron 25 stelt zich dan op nabij Gavere ter hoogte het kasteel van Dikkelvenne.

De vrees voor Ardeense Jagers schrikt hen af om verdere actie te ondernemen.

Bruggenhoofd Gent - Gavere. Vermoedelijk moet ook het opblazen van de Scheldebrug te Gavere rond dit tijdstip gesitueerd worden. Deze is in elk geval op 20 mei 1940 opgeblazen, alleen vindt men geen detail over welk moment van de dag dit exact is gebeurd.

Allicht waren er op dat moment qua officiële bruggen over de Schelde enkel nog de Scheldebruggen in Eke en de wegbrug en de trambrug in Zwijnaarde.

(Boven: Verschanste Belgische soldaten - Foto Replica)

Bij nieuwe aanvalspogingen op het huidige industrieterrein Neerhondert (toen open velden en een munitiepark) weet de 10e Compagnie van het Duitse 192 IR van Oberst. Wolff toch wel terrein te veroveren op de 10e comp van de 5e Linie opgesteld tussen steenweg en de oude Spoorlijn van Wetteren naar Gent. In deze zone gaan zo goed als zeker de bunkers A42 en Av15 bijkomend verloren.

Op deze wijze weet het Duitse 192e IR wel aansluiting te maken met het Duitse 234e IR nabij het Bourgondisch Kruis (het kruispunt van Brusselsesteenweg met de Wetterstraat, huidige Zuidlaan). Oberst Wolff wil op deze manier met zijn 192e IR verder doorstoten in de richting via Melle en Gontrode waar hij vermoedt dat een groot deel van de Belgische artillerie is opgesteld. De 10e Compagnie van de 192e IR krijgt bijkomend speciaal de opdracht om de eerder gemelde bunkers A44 (zwaardere bunker tegen de Schelde), A43 (naast Kwatrechtsteenweg) en Av16 (naast spoorlijn) zeker te proberen uitschakelen.

Na het verliezen aan Belgische kant van de zware bunker S8 beginnen de Duitsers met het beschieten de stellingen rond het spoorwegviaduct.

De Belgische artillerie krijgt opdracht het vuur te openen op de toegangsweg naar de Wetterstraat wegens de oprukkende Duitsers.

In eerste instantie wordt gepoogd met 2 beperkte patrouilles langs elke zijde van de steenweg de huizen te prospecteren op aanwezigheid van Duitsers. De patrouille links, dient zijn opdracht al snel te staken nadat hun korporaal in de voet wordt getroffen door een kogel en terug dient gehaald te worden naar de viaduct voor verzorging. Aan die zijde van de weg worden uiteindelijk amper huizen gezuiverd of nagekeken. Ook de rechter patrouille zal rond 11u terugkomen, zonder echt Duitsers in de direct buurt op de rechter kant Duitsers te hebben kunnen vinden.

11:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Ondanks de net beëindigde Belgische patrouilles langs beide zijdes van de steenweg flitsen zeer kort nadien de lichte Duitse artilleriegranaten tot door het spoorwegviaduct, doorheen de Belgische blokkade. Hierop volgend, wordt in opdracht van de kapitein van het Eskadron Cyclisten van de 2e ID een poging ondernomen deze Duitse beschietging te stoppen. De T13 die al voor de bunker D22 tegen de huizen opgesteld stond rijdt verder voorwaarts richting Kerk en de mitrailleurs uit de bunker en de FM-mitrailleurs achter de extra verschansing onder de viaduct nemen de huizen aan de linker en rechter kant van de weg onder vuur.

De T13-tank wordt zelf hierbij onder vuur genomen met anti-tankgeschut, allicht een Duitse PAK36 die vuurt vanuit een woning nabij de kerk. Deze woning wordt met enkele 47 mm springgranaten bestookt en al vrij snel staat de woning in brand. Ook vermoedt men van Belgische kant Duitse waarnemers in de kerktoren. Ook deze ontvangt enkele 47 mm projectielen op dat moment van deze T13.

2 foto's waarop duidelijk de restanten zichtbaar zijn van deze Belgische T13-tank die te Scheldewindeke op een tragisch genoeg, Belgische, landmijn reed - (Oude foto links boven : P. Taghon - Oude foto links onder: Collectie J. De Vos). De blonde jongen is trouwens Jacques De Vos zelf. De onderste foto is reeds enkele dagen later genomen want de tank op zich blijkt al gedeeltelijk versleept en zijn koepel met kanon is volledig los nog op de zijkant van de weg achtergebleven. De woning achter de tank is reeds lange tijd geleden gesloopt.

In het eigenlijke rapport van de 4e Infanteriedivisie over dit incident vindt men terug dat het veld bij de passage zeker niet bewaakt was om hen te wijzen op het risico van het mijnenveld. Dit kwam omdat de bewakers zichzelf verschanst hadden uit angst dat dit om een Duits pantser ging, wat men daar in feite elk moment vreesde te zien verschijnen.

Adjudant Brauns van de 4e Genie zal later ook verklaren dat het mijnenveld zeker te volledig was om met de auto en de T13 tank nog te kunnen passeren. Er was enkel een smalle passage overgelaten om het veld nog voorbij de kunnen als infanteristen in een kolonne van 1 soldaat breed. Enkel de commandant van de 15e Linie die in de buurt opgesteld was, beschikte over een stafkaart met de exacte locaties van de gelegde mijnen op die locatie.

Letterhoutem. Dit dorp wordt letterlijk onder de voet gelopen door massa's Duitse soldaten die van hieruit dienen door te schuiven naar de frontlijn van Bruggenhoofd Gent.

Bavegem. Er is sprake van het opstellen van Duitse artillerie in de nabijheid van de weg van Bavegem naar Letterhoutem ter hoogte van de Meulestraat.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Ook de commandopost van Oberleutnant Kratz van het Duitse 234e IR wordt mee naar voor geschoven, van "het Strop" te Massemen naar de buurt van "het Bourgondisch Kruis", de "Wetterstraat".

Uit deze periode dateert allicht ook deze foto die steeds wordt gekoppeld aan de Wetterstraat. Hij behoort zelfs bij dezelfde fotoreeks waar ook de foto's van de commandopost van Oberst Kratz toe behoren.

De 9e Comp van de 5e Linie in de zone tussen Brusselsesteenweg en spoorlijn Oostende - Brussel kan zijn originele situatie op het terrein niet herstellen. Hier blijven bunkers en terrein verloren ten opzichte van de Duitse aanvallers. Ook de 11e Comp van de 5e Linie blijft terrein kwijt meer tegen de spoorwegtalud van de lijn Oostende-Brussel.

Er vallen voorlopig allicht 6 Belgische bunkers vrij definitief in Duitse handen. Zeker de bunkers A45 en A46 aan het Bourgondisch Kruis waarvan de bunker A46 zelfs door het Duitse 234e IR als Gefechtscommandopost werd gebruikt.

De bunkers A41 en AV14 alsook het kerkhof van Kwatrecht kunnen zelfs zonder veel moeite opnieuw worden ingepalmd door de Belgen kort nadien. De zware bunker S8 langs de Brusselsesteewneg blijft echter voorlopig in Duitse handen en uitgeschakeld.

Westrem. Het Duitse hoofdkwartier van de 56e Duitse Divisie beslist op dat moment allicht iets te positief denkend over de situatie aan Bruggenhoofd Gent, zijn hoofdkwartier vanuit Lebbeke te verleggen naar grondgebied Melle. Melle is echter op dat moment nog totaal niet in Duitse handen. De verplaatsing verloopt van Lebbeke tot Lede zonder enig probleem. Echter vanaf Kwatrecht loopt het verkeerd en zo versukkelt de Algemene Duitse Staf van de Duitse 56e ID in oorlogsverwikkelingen van Het Duitse 192e en 234e IR nabij het Bourgondisch kruis en de Wetterstraat. Er vallen zelfs enkele doden en gewonden en er wordt heel snel beslist de algemene commandopost verder achteruit op te stellen nabij Massemen. Dit zal uiteindelijk Westrem worden, meer specifiek in een iets of wat afgelegen hoeve langs de Westremdries, kortbij de huidige E40.

Het 2e Bat van het Duitse 171e IR dient dan te volgen en door te trekken naar Landskouter.

Ook het 3e Bat van het 171e IR maakt zich klaar voor zijn aandeel in de aanvallen op Bruggenhoofd Gent. Zij bevinden zich in de late voormiddag nabij de Veldstraat te Oosterzele en blijven op dit moment daar in reserve voor de komende aanvallen op Gijzenzele.

Al vrij snel op de eerste beschietingen met artillerie (mortiervuur) van het dorp Gijzenzele volgt de opdracht aan het Duitse 171e IR een doorstoot doorheen Bruggenhoofd Gent die te Kwatrecht blijkt vastgelopen te zijn, te proberen verwezelijken in de zone tussen Oosterzele Betsberg en de rand van Kwatrecht - Gijzenzele. Dit is dus de zone bezet door de 6e Linie.

Het 1e Bat van de 171e Infanterieregiment dient zo goed als meteen zijn doorbraak te staken en terug te trekken op de parallelle wegen gevormd door de Veldstraat, Roosbroeckstraat, Heistraat, Steenstraat,.... Het 1e Bat van het 171e IR trekt bijna terug tot in de nabijheid van de Westremstraat. Dit is dus zeer kortbij het toenmalige commandocentrum van de Duitse 56e ID die hierdoor allicht ook onder vuur kwam te liggen.

Het 2e Bat van de 171e IR dat diende door te stoten tot Landskouter, meldt zelfs ondertussen zonder slag of stoot Lemberge te hebben bereikt. In praktijk hebben zij Lemberge nog lang niet bereikt. Ze zijn allicht voorzichtig doorgetrokken in westelijke richting en zo via Houtemstraat en Keiberg doorgetrokken tot aan de kerk van Oosterzele. Ze hebben dus zeker nog niet Bruggenhoofd Gent zelf weten te overschrijden maar zijn er parallel blijven voorlopen.

Voorlopig zijn er geen verdere details geweten van wat de in reserve liggende 3e Bat van het Duitse 171e IR bijkomend deed. Meest waarschijnlijk zijn zij samen met hun 1e Bat mee achteruit getrokken richting Westremstraat.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht

(Belgische mitrailleurpost - Foto Replica)

Hevig Belgisch artillerievuur weet de aanval deels af te blokken maar opnieuw krijgt de 9e Compagnie van de 5e Linie die de zone links en rechts van de Brusselsesteenweg diende te verdedigingen en het in de voormiddag al heel zwaar te verduren kreeg, de volle laag. Er volgen enkele positieverschuivingen en een opeenvolging van aanvallen en tegenaanvallen. De 2e Artillerie laat letterlijk een granatenregen neerkomen op de velden, huizen en straten waardoor de Duitse troepen proberen door te breken naar de Belgische stellingen. De 1e Comp van de 5e Linie die ongeveer ter hoogte van de huidige autosnelweg lag opgesteld weet met goed gericht artillerie- en mortiervuur de nieuwe aanval op zijn stellingen af te slaan. De situatie ter hoogte van de ganse zone bezet door het 3e Bat van de 5e Linie krijgt het zeer lastig om zijn reeds verzwakte stellingen niet nog meer laten verloren te gaan. Men beseft dat het hier moeilijk wordt om stand te houden zonder bijkomende steun.

12:15

Bruggenhoofd Gent - Bottelare - Moortsele - Scheldewindeke. Er vliegen zeer laag een aantal Duitse jachtvliegtuigen over. Deze bestoken onder andere met hun boortmitrailleurs de commandopost van het 3e Bataljon van de 15e Linie.

12:30

Bruggenhoofd Gent - regio Gontrode. De commando van het 1e Bataljon van de 28e Linie ontvangt de opdracht 2 Compagnies door te sturen om in Kwatrecht een tegenaanval uit te voeren om een gedeelte verloren gegaan terrein terug te winnen op de Duitsers. Ze volgen de spoorlijn om zo opgewacht nabij het station van Kwatrecht om daar hun verdere orders voor de aanval te ontvangen. Onderweg naar deze locatie ondergaan ze nog een luchtaanval, gelukkig zonder gewonden.

13:00

Aan de Schelde - Petegem. De Engelse troepen brengen nog in laatste instanties prikkeldraadversperringen aan voor hun stellingen. Deze stellingen lagen iets achteruit, van de Schelde weg. Tussen de Schelde en de stellingen lag een zeer drassig en moeilijk betreedbaar moerasachtig gebied met daar nog eens de Coupure in, een kanaaltje parallel met de Schelde. Achter deze eerste Engelse stellingen lag dan een wirwar van loopgraven in de velden. Deze loopgraven waren echter wel goed zichtbaar vanaf de andere kant van de Schelde.

Vanaf Beaulieu tot aan het Anker liepen de stellingen korter bij de Schelde. Aan het Elseghem kasteel lagen de stellingen vlak naast de Schelde verscholen in de bossen. Achter deze stellingen liep nog eens de baan Oudenaarde-Kortrijk. Nog eens 500 meter verder liep de ijzeren weg met nog eens 500 meter verder een heuvelrug.

Situatieschets ter hoogte van Petegem aan de Schelde (Google maps)

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Er volgt een oproep van Majoor Jacques van de 5e Linie om dringend steun in de strijd te zenden om de situatie op Kwatrecht opnieuw te stabiliseren.

Bij de overige Belgische voorpostbezetters heerste nog altijd twijfel over of er nu al dan niet nog Duitsers waren in het centrum van Scheldewindeke. (Postkaart Station Scheldewindeke - O. Latoir)

Gijzenzele. Het dorp krijgt een volgende artilleriebombardement te verwerken wat ook meteen laat vermoeden dat een volgende Duitse aanval zeer kortbij is.

De groep Belgische soldaten die moest instaan voor de bescherming van de schaapstalbunker moet zich terugtrekken. Beide bunkers worden veroverd op de Belgen. Een tiental Belgische soldaten wordt gevangen genomen. De soldaten die de bunker AV11 origineel bezetten, weten echter te ontsnappen en voegen zich kort nadien terug bij het 3e Bataljon van de 6e Linie.

Namiddag.

Zwijnaarde - De Pinte. Op de domeinen nabij het kasteel op de Hutsepot stelt de 3e Batterij van de 15e Artillerie zich op met 4 stukken 120 mm geschut, model 1931. De 1e Batterij van de 14e Artillerie doet hetzelfde met 4 stukken 155 mm geschut model 1917 op de wijk Klosse (1 kruispunt verderop richting Oudenaarde op de N60). Hun 2e Batterij stelt zich nog iets meer zuidwestelijk op nabij De Pinte met nog eens 4 gelijkaardige stukken geschut. Zij zullen allen later op de avond in actie komen.

14:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Een detachement van de 5e Linie bereidt een tegenaanval voor om de zuidoostelijke rand van het dorp opnieuw te zuiveren van Duitsers. Helaas lukt ook deze tegenaanval niet en groepjes van de 5e Linie komen vrij paniekerig terug met bijhorend de melding dat hun directe commandant zou zijn gesneuveld en de aanvallen door hen niet te stuiten zijn. Commandant Van Bever van het Eskadron Cyclisten bij de 2e ID weet een aantal soldaten te doen terugkeren naar hun stellingen met inbegrip van een tussen Schelde en spoorlijn op te stellen zware Maxim-mitrailleur. Er worden 2 gevechtsgroepen van de 5e Linie in het kloostergebouw (huidige MPI) opgesteld en 2 gevechtsgroepen tussen de Schelde en de spoorlijn. Deze laatste krijgen daarbij 1 van de aanwezige T13 tanks mee in steun om elke beweging langs de Schelde onder vuur te kunnen nemen

15:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Rond dit uur wordt ook de 3e Comp van het 1e Bataljon van de 28e Linie die op dat moment nog was achtergebleven op de achterlijn naar de zone tussen Brusselsesteenweg en de spoorlijn Oostende - Brussel gestuurd die werd verdedigd door het 3e Bat van de 5e Linie om mee te pogen de situatie ook daar opnieuw hersteld te krijgen naar zijn originele situatie, iets dat maar niet definitief wil lukken.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele - Voorpost Vinkemolen - Oosterzele dorp. Deze voorpost wordt op dit tijdstip hevig beschoten door een aangekomen Duitse groep wielrijders. De aanwezige T13-tank en het aanwezige Peloton van de 11e Linie riposteren met alle middelen die ze hebben. Als steun aan de Duitse aanvallen laat de Belgische artillerie voorbereidend vuur neerkomen op de Duitsers. Er vallen verschillende doden aan Duitse kant. De aanval kan gebroken worden en het peloton van de 11e Linie kan bewijsstukken van de aanval meegeven naar de commandopost van de 15e Linie aan Bruggenhoofd Gent. De voorpost blijft voorlopig behouden.

15:40

Bruggenhoofd Gent - Baaigem. Ook hier ontstaan schermutselingen nabij de bestaande voorposten. Ter hoogte van de voorpost "Den Hert" te Baaigem (ten zuiden van de zware bunker Mu9 op de Hundelgemsesteenweg) worden 2 Belgische T13's van de Comp C47-T13 horende bij de 8e ID opgesteld. Deze zijn in elk geval in conflict gekomen met een Duitse patrouille die de benen nam met achterlating van 1 MG, 1 handmitrailleur, handgranaten en uniformstukken. Vermoedelijk is bij dit contact of kort nadien toch nog 1 van deze T13 tanks door de Duitsers uitgeschakeld op ditzelfde kruispunt. De wijk aldaar is namelijk ook gekend als de Heedwijk. Er wordt namelijk rond dezelfde periode door de 1e Jagers te Voet melding gemaakt dat er ten zuiden van de wijk Eedwijk (zal Heedwijk zijn) een niet verder gespecificeerde tank in de lucht is gevlogen. Allicht is dit 1 van deze 2 T13 tanks want in gesneuveldenlijsten is er wel degelijk sprake van 2 gesneuvelde Belgische soldaten van deze eenheid. De ene wordt als gesneuveld gekoppeld aan Eke, de andere aan Vurste. Allicht zal het samenraapsel van de teruggevonden info allen te koppelen zijn aan wat zich aan de voorpost Den Hert afspeelde op 20 mei 1940.

Locatie Belgische voorpost ter hoogte van "Den Hert" te Baaigem.

Bruggenhoofd Gent - Baaigem en Munte. Een minder rooskleurig verhaal is ook rond deze periode te situeren in deze regio. Zo zou een Belgische officier beschoten zijn door een burger. Dit incident leidt er toe dat burgers tegen middernacht deze dag de tijd krijgen om de streek te verlaten in opdracht van het Belgisch leger. Te Munte worden zelfs burgers door gewapende militairen verplicht te vertrekken uit de frontlijn.

16:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De Wetterstraat blijkt vrij definitief in handen van het 2e Bataljon van het Duitse 192e IR gevallen. Hun 1e Bataljon ligt opnieuw ingegraven op de westkant van Massemen. Ook zou hun 3e Bataljon opnieuw teruggetrokken moeten zijn op zijn kantonnement tussen Massemen en Oordegem. Allicht ondernamen toch bepaalde Compagnies hiervan rond de middag deze dag al een eerdere aanval op de regio rond het Bourgondisch Kruis.

Ook op de Kwatrechtsteenweg en nabij de gebouwen van het MPI vallen slachtoffers door Duitse infiltraties die voorlopig wel kunnen afgeslagen worden.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele - Betsberg. Betsbergebos komt onder Duits artillerievuur te liggen. Allicht hoort het bij een nieuwe naderende aanval op het dorp van Gijzenzele.

16:20

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. Op dit moment start ook de 4e groep van van de 8e Artillerie zijn artilleriesteun aan de stellingen te Kwatrecht en Gijzenzele. Zij vuren 38 granaten af op de Meerstraat. Deze weg loopt voor de voorlijn op Betsberg. Vermoedelijk proberen de Duitsers daar zich te positioneren ten opzichte van het weerstandsnest Betsberg. Dit zal mogelijks dienen gekoppeld te worden aan de eerder gemelde Duitse artilleriebeschieting op Betsberg. Mogelijks ging er een poging ondernomen worden hier proberen door te breken.

16:30

Aan de Schelde - Zingem. Er zijn hevige Duitse artilleriebombardementen op de sector van de brug van Zingem. Een peloton Belgische troepen die deze sector moet verdedigen blijkt ter plaatse aan de grond genageld. Hun commandant is reeds gesneuveld.

2 bataljons van het Duitse 14e Infanterieregiment weten ter plaatse van de brug van Zingem de Schelde over te steken en slagen er in een klein bruggenhoofd uit te bouwen aan de noordkant van de Schelde. Er ontaan ook meteen vrij hevige contacten met de troepen van de 3e Jagers te Voet die iets hogerop opgesteld liggen. Ook krijgen de doorgebroken Duitse troepen meteen de volle laag van de Belgische artillerie in hun nieuw veroverde posities aan de overzijde van de Schelde.

Er vallen enkele doden en gewonden te betreuren bij de Belgische Artilleristen van de 2e Artillerie.

16:30

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele - Voorpost Vinkemolen - Oosterzele Dorp. De bewakers van deze voorpost van de 11e Linie krijgen rond dit tijdstip de opdracht hun voorpost geleidelijk aan te laten voor wat het is en terug te trekken op Bruggenhoofd Gent. Veel kans dat de Duitse troepen die hier werden vastgesteld, verkenners (wielrijders) van het 2e Bat van het Duitse 171e IR waren die zich hier nabij de kerk van Oosterzele bevonden en dachten reeds nabij Lemberge te zitten.

16:45

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De grote bunker S8 is nog steeds in Duitse handen.

Nogmaals de fraaie en toch wel gehavende zware bunker S8 op de steenweg. Deze bunker stond waar heden in de bestaande huizenrij nog altijd blijkbaar een beperkte bouwplaats vrij is. Mogelijks steken de restanten van de fundering nog in de ondergrond. Origineel zou de bunker ongeveer tot aan de rand van het huidige fietspad gekomen hebben. (Oude foto: Replica)

Rond dit tijdstip staan te Kwatrecht in de zone tussen kerk en station aan de overzijde van de steenweg een ganse rij huizen in brand. Allicht zijn ze door de Belgische soldaten doelbewust in brand gestoken om te verhinderen dat ze nog eens door de Duitsers zouden worden gebruikt om zich in te verschansen. Volgens een getuigenis van pastoor Callebaut waren er op dat moment geen Duitsers meer te bespeuren op dat gedeelte van de steenweg.

17:00

Gent. De stad wordt opnieuw opgeschrikt door een luchtalarm. Er verschenen al vrij snel 4 Duitse vliegtuigen. Praktisch meteen vielen de eerste bommen die een vrij zware tol eisten bij de bevolking van de Ferrerlaan en Mimosastraat.

Aan de Schelde - Oudenaarde. In de buurt van Oudenaarde worden hevige Duitse bombardementen uitgevoerd op de Belgische en Britse troepen die de overtocht over de Schelde moeten verhinderen.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De Belgische artillerie stopt met vuren op bunkers die door de Duitsers waren bezet omdat er een nieuwe Belgische tegenaanval is gestart. De totale aanval wordt uitgevoerd door 2 Compagnies van de 28e Linie daarbij gesteund door een Peloton Mitrailleurs en in totaal 4 T13 tanks die origineel opgesteld waren nabij de Lindenhoek te Melle. Met deze aanval wil men het gebied verdedigd door het 3e Bat van de 5e Linie vanaf de Schelde tot de spoorlijn Oostende-Brussel opnieuw stabiliseren en in handen krijgen.

Links: Actuele foto van de bunker Av14 - Rechts: de bunker A41.

De 1e Comp van de 28e Linie rukt op vanaf de spoorwegviaduct richting Bourgondisch Kruis via de Brusselsesteenweg. Zij dienen van daar komende af te buigen ter hoogte van Steenberg en zo de bunker A41 achter het kerkhof van Kwatrecht te heroveren. Er wordt echter tijdens het gevecht gemist en ze concentreren zich uiteindelijk op de bunker A42 aan de overzijde van de weg (huidige industriezone Neerhonderd). Nabij deze bunker worden ze echter zwaar onder vuur genomen van Duitse kant en er vallen gekwetsten waaronder de pelotonscommandant. Er wordt beperkt teruggetrokken tot nabij het Schooltje van Kwatrecht.

De tegenvaanval zal zeker van hieruit opnieuw uitbreiden in de richting van het Bourgondisch kruis en het kerkhof van Kwatrecht maar dit verloopt zeker niet zo vlot dan gehoopt.

De 2e Compagnie van de 28e Linie volgt vanaf de spoorwegviaduct deze spoorlijn richting Wetteren en probeert zo een gedeelte van het in Duitse handen gevallen huidige industrieterrein (toen nog vooral open velden en een beboste oude Munitiedump te heroveren. Ondanks veel tegenvuur lukt de tegenaanval vrij vlot. Wanneer zij de bunker Av16 weten te bereiken langs deze spoorlijn, blijkt deze tot enkele tientallen meters benaderd door Duitse aanvallers die kunnen afgeslagen worden. In de bunker zelf zitten 5 gewonden Belgische soldaten van de 5e Linie.

De tegenaanval liep zeker niet zonder verliezen binnen de doorgestuurde troepen van de 28e Linie. Er vallen verschillende doden te betreuren en er worden ook officieren en soldaten gevangen genomen door de Duitsers.

Allicht zijn het ook onderdelen van deze Compagnie die ook nog zullen afbuigen tot tegen de Schelde om daar aan de overzijde van de Kwatrechtsteenweg tegen de Schelde ook de bunker D23 opnieuw te ontzetten van Duitsers.

Een sectie mitrailleurs die was toegevoegd aan de 4e Comp van de 28e Linie wordt door een bom uit elkaar gereten. Hetzelfde lot ondergaat een volledig Peloton van de 3e Comp van de 28e Linie dat was toegevoegd aan het 3e Bataljon van de 5e Linie die met de lopende tegenaanval zijn eerder verloren gegaan terrein probeerde terug te winnen.

Uiteindelijk weet men de situatie in het centrale gedeelte van Kwatrecht te stabiliseren maar van de linker flank dreigt voortdurend een nieuwe Duitse aanval. Om die reden blijft de Belgische 2e Artillerie voortdurend die sector zwaar onder vuur nemen.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele en Scheldewindeke. Er volgt een nieuwe Duitse aanval op de voorpost te Scheldewindeke centrum en te Oosterzele aan de Vinkemolen. Beide voorposten moeten sterk in het defensief gaan. Allicht gaat hierbij de voorpost aan de Vinkemolen definitief verloren. Opnieuw kan Belgische artilleriegeschut de aanval wel doen breken. Onder dit artillerievuur trekt alvast de voorpost op Oosterzeledorp zich definitief terug en wordt deze verlaten. Op dit moment is enkel de voorpost op Scheldewindeke dorp nog bezet door een Peloton van de 7e Linie.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. De Belgische stellingen worden hier opnieuw onder vuur genomen met Duitse Granatwerfer van het Duitse 156 Artillerieregiment.

17:30

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Twee pelotons van de 10e Compagnie van de 5e Linie worden opgesteld aan de Schelde om langs daar infiltratie onmogelijk te maken.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Te Gijzenzele vermindert het Duitse schieten. De Duitsers hebben zich ingegraven in de zone doorkruist door de Westremstraat, Veldstraat, Heistraat en Kwaadbeek, frontaal op Gijzenzele. Het bijhorende Duitse Commandocentrum van het

Heden valt bovenstaande locatie nog amper te herkennen. De foto onderaan rechts is een Google Streetviewbeeld van 2009 en toen stond achteraan nog de bouwvallige restanten van een hoeve. Let op de verspringing in het dak van de stallen die ook nog mooi te zien is op de oude foto. (Foto links: Peter Taghon)

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. De Belgen stoppen alle pogingen om de eerder verloren voorpost aan de Pelgrim te Scheldewindeke opnieuw te proberen in handen krijgen. Deze opnieuw heroveren wordt gezien als te gevaarlijk. Ook die post wordt opgegeven.

18:00

Bruggenhoofd Gent - Moortsele - Rattepas. Opnieuw trekt een eenheid genisten van de 4e Genie van Onderluitenant Heine naar de hoeve De Raeve. Er worden nog 100 extra mijnen gelegd tussen de reeds bestaande mijnenvelden langsheen een gracht over een lengte van 100 meter. Deze werken worden uitgevoerd zeer kort voor de stellingen van Commandant Rousseau zijn stellingen op Rattepas.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Er blijven Duitse infiltraties gebeuren in de zone tussen spoorlijn en Schelde. Er vallen slachtoffers in de gebouwen van het klooster door onderlinge beschietingen.

18:26

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke. De 10e Batterij van de 8e Artillerie vuurt in 5 minuten tijd 38 granaten af op de buurt van Scheldewindeke station. Er is enkel schade aan wat gebouwen en er ontstaan wat kraters in weilanden.

18:45

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke. De voorpost op Scheldewindeke dorp wordt zo goed als omsingeld en het peloton Hendrickx blaast te Scheldewindeke de aftocht. Ongelukkig worden er hierbij een twintigtal Belgische soldaten gevangen genomen. Luitenant Hendrickx weet zelf met een gedeelte van zijn compagnie te ontkomen. Zijn kleine peloton weet bij zijn vertrek alvast 1 Duitse motor, een tweede motor met side-car en 1 radiozender uit te schakelen. Hij weet eveneens nog een tweetal originele Duitse stafkaarten mee te nemen en nog wat achtergebleven wapens. Dit is meteen ook het einde van de door Belgen bezette "grote wachten" in de zone Scheldewindeke tot Kwatrecht.

Bruggenhoofd Gent - Moortsele. Op Rattepas heeft commandant Rousseaux (bevelhebbers van de bunkers Av5, A25 en A26) het kabaal kunnen horen te Scheldewindeke. Vanaf de vooruitgeschoven post, een achthondertal meter voor zijn bunkers, ziet hij over een landweg nog net een T13-tank wegsnellen richting Scheldewindeke dorp. Hij ziet echter nergens Duitsers. Bij het terugkeren wordt de commandant door eigen soldaten in de bunkers aanzien als de vijand en volgt er een hels mitrailleurvuur, gelukkig zonder gewonden. Enkel een koe in de nabijheid overleefd deze kogelregen niet en zakt letterlijk enkele meters van de commandant verwijderd in het weiland in elkaar tegen het moment dat de Belgen beseffen hun eigen commandant op terugtocht aan het beschieten zijn. Er vallen gelukkig geen gewonden bij de soldaten. De luisterpost ongeveer 800 meter vooruit op de stellingen op Rattepas blijft voorlopig bewaard.

Bij dit incident komen trouwens ook de genisten van de 4e Genie die hier nog bijkomend mijnen aan het leggen waren, in deze vuurregen terrecht.

Belgische veldstelling met een Maximmitrailleur (Foto: Replica)

19:00

Aan de Dender - Wieze. Op dit ogenblik steekt te Wieze het Duitse MG batallion 6 de Dender over als aanvullende versterking bij de Duitse 56e ID bij hun aanvallen op Bruggenhoofd Gent. Dit was een zware mitrailleureenheid die volledig gemotoriseerd was.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Ten zuiden van Gijzenzele krijgen de Duitse troepen buiten het feit dat ze de bunkers Av10 en Av11 in handen hebben, weinig voet aan de grond. Hun veldstellingen worden permanent zwaar beschoten vanaf het ogenblik dat er beweging wordt geconstateerd. Ook de Duitse stellingen te Kwatrecht lopen vast op de plaats waar ze zich bevinden.

De Duitse aanvallende regimenten beginnen te beseffen dat ze hier in een vervelende stelling zijn terechtgekomen die niet zo vlot zal doorbreken dan wat het de vorige dagen wel deed. Men begint ook zijn in het verleden te kort bij het front opgetrokken commandoposten meer achteruit te schuiven, allicht ook omdat er teveel officieren mee komen te sneuvelen, vaak bij artilleriebeschietingen.

Het commando van de het 192e IR verplaatst zich veiligheidshalve opnieuw tot in de buurt van "het Strop" te Massemen. Deze zaten voorheen allicht op het Geuzenkasteel te Massemen maar dat lag allicht te sterk voor de hand en zou wel eens als artilleriedoelwit kunnen aangeduid worden.

Voor het 234e IR wordt dat zijn commadogefechtstand had zeer kort tegen het Bourgondisch Kruis in de bunker A46, verlegd zich naar de buurt van Oordegem.

Het 171e IR heeft zich ingegraven in verdediging langs de weg Westrem - Kwaadbeek - Heistraat, frontaal op de stellingen te Gijzenzele. Hun commandopost in de Veldstraat te Oosterzele lijdt zware verliezen onder het Belgische artillerievuur.

Het 1e en 2e Bataljon van de 192e IR wacht op zijn zware artillerie om een nieuwe aanval te proberen uitvoeren. Deze zware artillerie was op dat moment nog altijd niet over de Dender omdat er alvast geen originele bruggen meer waren en omdat noodbruggen vaak niet bestand waren tegen het gewicht van dergelijk geschut. Het was dus wachten tot deze over voldoende sterke bruggen tot zo kortbij het front geraakten.

Kort nadien gaat Stafchef Hauptmann Sprenger van de 56e ID naar het front om de verschillende IR die onder zijn bevoegdheid stonden te inspecteren. Allen blijken op dat moment ver achteruit getrokken te zijn. Er volgt een reeks van uitbranders naar alle oversten van de verschillende infantierieregimenten. Het 2e Bataljon van de 171e IR krijgt hierbij de grootste uitbrander omdat zij totaal Lemberge niet hebben bereikt zoals ze eerder wel hadden doorgegeven. Ze bevinden zich op dat moment nog altijd maar als uiterste punt bij de kerk van Oosterzele en verwarden wat zich afspeelde aan het bruggenhoofd allicht met wat ze al hadden ondervonden van weerstand nabij enkele ondertussen verlaten voorposten te Oosterzele.

Door deze perikelen vermindert op hetzelfde moment ook sterk het beschieten van Gijzenzele.

Van Belgische kant probeert men rond dit moment met een gedeelte van de 9e Compagnie van de 6e Linie samen met een groep van het 2e Bat van de 28e Linie de oostkant van het Halvemaanbos te bereiken. Ze worden echter meteen teruggeslagen door heftig vijandelijk mitrailleurvuur. Ze keren terug naar hun eigen rangen.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. De 3e Bat van de 8e Artillerie laat 90 projectielen neerkomen op Oosterzele dorp waar zich dus op dat moment het 2e Bat van het 171e IR bevindt.

Bruggenhoogd Gent - Baaigem. Bij de 4e Jagers te Voet ontstaat twijfel over de betrouwbaarheid van de beveiliging van de stellingen ingenomen door de 15e Linie in de regio Munte. Ze stellen vrij veel soldaten vast die doortrekken achteruit doorheen hun stellingen afkomstig van deze eenheid.

19:15

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele - wijk het Heet. De bewakers van de voorpost op "Het Heet" spotten een 15 tal Duitse soldaten verscholen in een bosje langs de Peperstraat (noordwestelijk van Scheldewindeke dorp). Men spot er ook 2 geblindeerde personenwagens. Door deze troepen te spotten, wordt er beslist deze nacht zeker de mijnenvelden die in die omgeving nog niet volledig afgewerkt waren, te vervolledigen.

19:30

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke. De 8e Artillerie vuurt 30 granaten af op het centrum van Scheldewindeke. Dit was een laatste poging van de Belgische artillerie ter verdediging van de verloren gegane voorposten.

20:00

Noord Frankrijk. Abbeville is volledig in Duitse handen. Vanaf dat ogenblik zijn er dus 2 door een Duitse wig gescheiden, geallieerde fronten.

Aan de Dender - Appels. Rond dit uur komt ook de Duitse Panzerjäger Abteilung 563 te Appels aan nadat ze eveneens over de noodbrug in Wieze de Dender hadden gekruist. Ook deze eenheid trekt door naar de stellingen van de 56e ID. Dit is slecht nieuws voor Bruggenhoofd Gent want dit betekent dus wel degelijk dat de Duitse zwaardere artillerie eveneens geleidelijk aan in stelling zal gebracht worden.

Aan de Schelde - Petegem. Er volgt een eerste Duitse poging om de Schelde over te steken nabij de Meersche nabij Oudenaarde door eenheden van het Duitse 73e Infanteieregiment.

Duitse troepen ter hoogte van de Meersche te Petegem, geblokkeerd op de Belgische kant van de Schelde. (Foto: Boek Mei 1940 - Peter Taghon)

Aan de Schelde - Nederzwalm. De AufklärungsAbteilung 25 (AA25) trekt al over Ottergem, Vlierzele, Letterhoutem, Hundelgem en Paulatem door tot aan de Scheldebrug te Nederzwalm. Deze was echter al een tijdje voorheen opgeblazen. Ze krijgen dan ook de opdracht een verkenning uit te voeren meer noordwaarts in de sector Baaigem - Heukelgem - Gavere. Hierbij komen ze echter in vrij zware vuurgevechten terecht met Belgische voorposten en troepen. De staf van de AA 25 neemt dan ook zijn intrek in het kasteel te Dikkelvenne. De troepen zelf vonden hun onderkomen in het klooster.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Het 2e Bataljon van de 28e Linie heeft ondertussen de opdracht gekregen een noodstelling op te trekken wegens de moeilijke situatie op Kwatrecht die ook niet echt was verbeterd na een doodgelopen tegenaanval van hun 1e Bataljon. Ze dienen zich achter de spoorlijn Oostende - Brussel op te stellen vanaf Kalverhage tot de voorlijn nabij Mariagaard. Ondertussen werd ook het 3e Bataljon van de 1e Ardeense Jagers mee naar voor geschoven om de posities eerst ingenomen door de 28e Linie meer achterop de Belgische stellingen tijdelijk te bezetten.

20:40

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Er wordt een tweede maal, ditmaal een Belgische, aanvallende patrouille uitgestuurd naar "het Kleine Bos" onder leiding van Luitenant Lonnoy van de 13e Comp van de 28e Linie. Opnieuw worden ze eens de oostrand van het bos bereikt, zwaar onder vuur genomen. Ze moeten noodgedwongen terugtrekken met vier gewonden.

21:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Er volgt een hevig Duits artillerievuur op de ondertussen door de Duitsers gelocaliseerde en nog in Belgische handen zijnde bunkers. Dit is zoals te verwachten het voorteken van een nieuwe Duitse aanval. Ditmaal is de aanval zeer zwaar en de Duitsers weten vrij snel door te stoten tot het viaduct van Kwatrecht. Op die manier gaan in elk geval bijkomend de bunkers D21 (voortuin Dokter François) en de bunker D22 (in het spoorwegviaduct) verloren. Allicht wordt de toegang van deze laatste bij deze aanval zelfs in brand gestoken).

Het fraaie kleine mitrailleurbunkertje in het spoorwegviaduct te Kwatrecht. Bij het opruimen van de binnenkant werden de wanden wit geverfd omdat deze vol hingen met zwart stof (roet). Er werd in het toegangssas, bewust een verticale lijn van het originele beton vrij gelaten. Je ziet duidelijk de zwarte roetaanslag die sterk toeneemt naar het plafond toe. Ook zijn hier ter plaatse de gegalvaniseerde golfplaten roestig wegens het vuur dat hier ooit heeft gewoed.

Op dit moment weten de Duitse aanvallers zelfs de Belgische troepen langs de Schelde van achter aan te vallen. Van dit feit zijn er zeer duidelijk sporen terug te vinden bij het bunkertje D23 achter het MPI te Kwatrecht. Dit bunkertje draagt zelfs projectielinslagen van allicht een Duitse PAK 36 op zijn achterkant.

Twee foto's van het bunkertje D23 tegen de Schelde te Kwatrecht. De rechter foto (speciaal in zwart wit genomen) toont duidelijk de projectielinslagen op de achterzijde. Tegen de betonnen dakrand zit zelfs een inslag van allicht een Duitse PAK 36.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. De Duitsers blijven ’s nachts het centrum beschieten. De schade aan Belgische kant blijft beperkt tot het verlies van twee bunkers (de molenbunker Av10 en de bunker aan het kleine bos Av11)

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. De 3e Groep van de 8e Artillerie laat voor een tweede keer op 2 uur tijd 90 projectielen neerkomen op Oosterzele dorp.

21:45

Aan de Schelde - Petegem. Ondankt het hevige artillerievuur slagen de Duitse troepen er toch in gedurende de nacht op drie verschillende plaatsen een tijdelijk brug over de Schelde te leggen. Dit gebeurt aan het Veer te Melden, aan den Anker te Petegem en in de Meersche aan het kasteel van Elseghem.

Aan de Schelde - Oudenaarde. De 2e Compagnie van allicht de 3e Jagers te Voet, die de doorbraak moet verhinderen te Oudenaarde, staat op het punt het te begeven. De Duitsers kunnen nog net gestuit worden door een gericht Belgisch artilleriebombardement. Ze kunnen vastgezet worden op de weinige posities die ze reeds wisten te veroveren aan de overkant van de Schelde.

Een schets waarbij getekend Bruggenhoofd Gent alsook de twee locaties ten zuiden hiervan waar men eveneens de zwaarste weerstand ondervind. In beperktere mate is dit aan de Schelde te Zingem maar vooral ter hoogte van Petegem aan de Schelde waar een doorbraak op dit ogenblik niet ver meer af is.

21:50

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke - Oostezele - Wetteren. De zware artillerie opgesteld in de buurt van De Pinte en Zwijnaarde start een zware beschieting van enkele zones waar de Duitse troepen worden vermoed aanwezig te zijn voor vervolgaanvallen op de Belgische stellingen.

• 1 Batterij van de 3e Groep van de 1e Legerartillerie (4 stukken 155 mm geschut model 1924) vuurt 32 schoten af op Scheldewindeke dorp.
• 2 Batterijen van hun 2e Groep (8 stukken 150 mm geschut model 1916) vuren eveneens 32 schoten af op Scheldewindeke Hauw.
• 2 Batterijen van hun 1e Groep (8 stukken 155 mm geschut model 1917) doen hetzelfde op de buurt van de Pelgrim in Oosterzele.
• Aansluitend bij de hevige strijd die er al was op Kwatrecht vuurt de 1e Batterij van van de 3e Legerartillerie (12 stukken 155 mm geschut model 1917) 32 schoten af op het Bourgondisch Kruis te Kwatrecht. De vuurdoelen liggen ongeveer 13,5 km verder.

Geleidelijk aan begint ook het eerste Duitse tegenvuur waargenomen te worden. Gelukkig voor deze zware artillerie liggen zij op dit moment nog te ver van het front verwijderd om door de al aanwezige Duitse types artilleriegeschut bereikbaar te liggen. Hun zwaardere artillerie is op dat moment zeker nog niet zover bij de frontzone genaderd.

22:30

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht.

Mooie sfeerfoto van de bunker D19 (Collectie Oswald Pauwels)

Nog dezelfde avond weet het 11e Bataljon van de 5e Linie het kasteel en de twee bunkers in de buurt van het viaduct te heroveren. Wegens het vele wisselen van de posities wordt van de Belgische leiding beslist de commandopost voorlopig te behouden in de bunker D19, tegen het talud van de spoorlijn Brussel-Oostende.

Er blijft een dringende vraag van de 5e Linie om morgenvroeg te proberen iets te doen aan de linkerflank, teneinde deze niet definitief verloren te laten gaan. Er volgt hevig heen en weer vuren van artillerie. Aan het front blijft echter voor de rest alles rustig. De Duitsers hebben zich volgens alle waarschijnlijkheid teruggetrokken.

Situatie op 20 mei 1940, 's avonds. De Duitse doorbraak heeft nu Abbeville bereikt waardoor de geallieerde troepen letterlijk in 2 gespleten zijn.

De Belgen weten aan hun Reduit National voorlopig de hevige Duitse aanvallen af te slaan. Wel blijkt te Kwatrecht een bres in de Belgische verdediging geslagen die maar niet gedicht geraakt. Ook ten zuiden van Oudenaarde begint de verdediging van de Schelde zeer moeilijk te worden en krijgen de Duitsers stilletjes aan voet aan de overkant van de Schelde.

De 3 oostelijk bijgebouwde forten van Liege houden ondanks dat de Duitsers ondertussen meer dan 100 km doorgestoten zijn, nog stand in door de Duitsers onder de voet gelopen gebied. Te Namur zijn voorlopig geen nieuwe forten meer gevallen. (Schets: De Achttiendaagse veldtocht - Ministerie van Landsverdediging)

Belangrijkste Duitse besluiten bij de voorbije 1e dag van strijd aan Bruggenhoofd Gent:

• De doorbraak doorheen TPG wordt geen herhaling van de 10 dagen die al vooraf gingen.
• De Duitsers bleven verrast door de vaak perfecte camouflage van de bunkers zoals aan TPG terug te vinden.
• De Duitse oorlogsmachine was geolied maar niet alle eenheden waren "elite-eenheden" en niet alle soldaten waren "ubermenschen"

Belangrijkste Belgische besluiten na 1 dag van strijd aan TPG

• Er moet dringend iets ondernomen worden om de situatie in Kwatrecht te stabiliseren.
• De Belgische troepen moeten een eerste keer vaststellen een stelling in handen te hebben die blijkbaar ondanks de hevige strijd, verdedigbaar blijkt. Er ontstaat hoop na ondertussen 10 dagen permanent terugtrekken.

Specifieke extern gebruikte bronnen:

• Een officieel overzicht van de gebeurtenissen 1939-1940 - Uitgegeven door Ministerie Buitenlandse zaken België te Londen in 1941
• De Veldtocht van Mei 1940 - Historische dienst van het Leger - kaartenboek - (1945)
• Mai 1940 - La Bataille de Belgique - M. Fouillien et J. Bouhon
• Mei 1940 ten zuiden van Gent - Jacques De Vos (1977)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht - Peter Taghon (1989)
• De geschiedenis van het 6e Linieregiment - VZW 6e Linie (1993)
• Mei 1940 - De 18-daagse veldtocht in woord en beeld - Peter Taghon (2010)